نظریه عقل ابن سینا با نظر به تفسیرِ او از نظریه نوس در فلسفه ارسطو

Authors

محمد علی معمارزاده اصفهانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

مهدی قوام صفری گروه فلسفه دانشگاه تهران

Abstract:

ارسطو نوس را در تحلیلات ثانوی به عنوان ملکه معرفتی و دانش علمی برهانناپذیر معرفی میکند. کارکرد این ملکه معرفتی دریافت اصلهای دانش و اموری است که همه دانشها بر آن استوارند. نوس در درباره نفس به عنوانِ ویژگی انسانی شناخته شده است؛ آن ویژگی در ما که نفس به واسطه آن می‌شناسد و حکم میکند. نوس از نظر ارسطو واجد تقسیمهایی است: عملی و نظری، منفعل و سازنده. نوس منفعل پیش از ادراک معقولات خود هیچ چیز نیست و پس از به‌فعلیت‌رسیدن به صورت تمامی معقولات در میآید؛ اما ویژگیای که در نوس موجب به‌فعلیترسیدن معقولات میشود، همان نوس سازنده است. نوس سازنده ملکهای نفسانی و درونی است که موجب بالفعلشدنِ معقولات میگردد. تلقی ابنسینا از عقل تفاوتهای جدیای با ارسطو دارد؛ او عقل را در مقام ذات خود مجرد دانسته، آن را واجدِ خودآگاهی پیش از درک اشیا میداند. مراتب عقل نزد ابن‌سینا به جای دو مرتبه به چهار مرتبه: هیولانی، بالملکه، بالفعل و مستفاد ارتقا مییابد. عقل فعال برای ابنسینا امری بیرونی است که با اشراق خود نفس را به فعلیت عقلانی میرساند. رویکرد ابن‌سینا به عقل با توجه به سنّت ارسطویی واجد تفاوتهایی جدی است. وی از طرفی تلقی ارسطو از عقل را می‌پذیرد و با توجه به آن، لوازمش را پیگیری می‌کند؛ از سویِ دیگر رگههایی از تفکر نوافلاطونی را در دیدگاه خود وارد کرده و میکوشد آن را با رویکردِ اول سازگار کند. این مقاله وجوه تلائم و تنافر تفسیر ابنسینا از نظریه نوس ارسطو را بررسی میکند.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

نظریه عقل در فلسفه ابن سینا

full text

نظریه عقل در فلسفه ابن سینا

full text

نظریه عقل در فلسفه فارابی

نظریه فیلسوفان مسلمان در خصوص عقل تا آنجا که مبانی روانشناختی مابعد الطبیعی آن مربوط میشود بر نظریات یونانیان در مورد نفس و قوای دراکه آن مبتنی می باشد. چارچوب اصلی نظریه آنان در خصوص وحی نبوی همان نظریه مشهور درک عقلانی است که ارسطو در سومین دفتر کتاب نفس بطور مبهم آن را مطرح کرده است و بعدها مفسرین و شارحین او، بخصوص اسکندر افرودیسی ، در بسط و پرورانیدن آن کوشیده اند، هرچند بطوری که درفصل بعد...

full text

تجرد نفس از نظر ارسطو، ابن سینا و ملاصدرا

چگونگى طرح و پیشرفت موضوع تجرد نفس انسانى توسط سه فیلسوف بزرگ ارسطو (384- 322 ق‏م) ، ابن سینا (370-428 ه ق) و ملاصدرا مسأله ى این مقاله را تشکیل مى‏دهد. تعارض پاره‏اى از سخنان ارسطو منشأ اختلاف نظر شارحان او در این باره شده است. کسانى چون اسکندر افرودیسى (قرن‏هاى سوم و دوم قبل از میلاد) و ابن رشد (595-520 ه ق) قول به مادیت و فناپذیرى نفوس شخصى و ابن سینا و توماس آکوئیناس (1274-1227 م) باور به ت...

full text

ابن سینا و نظر او درباب تأثیرپذیری نبض ازعشق

سابقه و هدف: نبض به عنوان شریان حیاتی بشر، نقشی تعیین کننده در ارگانیزم بدن دارد. اهمیت این مساله زمانی روشن می‌شود که بدانیم اطبای گذشته، علی‌الخصوص شیخ ابوعلی‌سینا، نبض و گرفتن آن را هنگام بیماری در تشخیص نوع درد لازم و ضروری می‌داند و از رهگذر این عامل بیرونی است که می‌توان پی به حالات روحی و نفسانی اشخاص و افراد برد. مواد و روش‌ها: گرچه پیرامون نبض و شناخت رگ و احوال خاص آن تحقیقاتی صورت گر...

full text